سهم‌الارث

 سهم‌الارث طبقات مختلف (طبقه‌ی اول)

پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد، اجداد ، برادر ، خواهر و اولاد آنها و اعمام ، عمات ، اخوال (دایی) و خالات (خاله) از طبقاتی هستند که می‌توانند از متوفی ارث ببرند.
پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد آنها جزء طبقه‌ی اولی محسوب می‌شوند که می‌توانند از متوفی ارث ببرند.

- اگر برای متوفی اولاد یا اولاد از هر درجه که باشد موجود نباشد، هر یک از ابوین(پدر و مادر) در صورت انفراد، تمام ارث را می‌برد و اگر پدر و مادر میت هر دو زنده باشند، مادر یک ثلث و پدر دو ثلث می برد لیکن اگر مادر حاجب (مانع) داشته باشد، سدس از ترکه ( یک ششم) متعلق به مادر و بقیه اموال پدر است.

- اگر متوفی ابوین نداشته و یک یا چند نفر اولاد داشته باشد ترکه به طریق ذیل تقسیم می‌شود:
اگر فرزند منحصر به یکی باشد خواه پسر خواه دختر، تمام ترکه به او می‌رسد.
اگر اولاد متعد باشند ولی تمام پسر ،‌ یا تمام دختر، ترکه بین آنها بالسویه تقسیم می‌شود. اگر اولاد متعدد باشند و بعضی از آنها پسر و بعضی دختر، پسر دو برابر دختر می‌برد.

- هر گاه پدر یا مادر متوفی یا هر دو ابوین او موجود باشد با یک دختر، فرض هر یک از پدر و مادر سدس ترکه
(یک ششم) و فرض دختر نصف آن خواهد بود و مابقی بین تمام وراث به نسبت فرض آنها تقسیم شود مگر اینکه مادر حاجب داشته باشد که در این صورت مادر از مابقی چیزی نمی‌برد.

- هر گاه پدر یا مادر متوفی یا هر دو ابوین او موجود باشند با چند دختر، فرض تمام دخترها دو ثلث ترکه خواهد بود که بالسویه بین آنها تقسیم می‌شود و فرض هر یک از پدر و مادر یک سدس (یک ششم) و مابقی اگر باشد بین تمام ورثه به نسبت فرض آنها تقسیم می‌شود مگر اینکه مادر حاجب داشته باشد در این صورت مادر از باقی چیزی نمی‌برد.

- هر گاه میت اولاد داشته باشد گر چه یک نفر، اولاد اولاد او ارث نمی‌برند.
- هر گاه میت اولاد بلاواسطه نداشته باشد اولاد اولاد او قائم مقام اولاد بوده و به این طریق جزو وراث طبقه اول محسوب و با هر یک از ابوین که زنده باشد ارث می‌برد. تقسیم ارث بین اولاد اولاد بر حسب نسل به عمل می‌آید: یعنی نسل، سهم کسی را می‌برد که به توسط او به میت می‌رسد، بنابراین اولاد پسر دو برابر اولاد دختر می برند.

در تقسیم بین افراد یک نسل، پسر دو برابر دختر می‌برد.
- اولاد اولاد تا هر چه که پایین بروند به طریق مذکور در ماده فوق ارث می‌برند با رعایت اینکه اقرب به میت ابعد را محروم می‌کند.
- درتمام صور مذکوره در این مبحث، هر یک از زوجین که زنده باشد، فرض خود را می‌برد و این فرض عبارتست از نصف ترکه برای زوج و ربع آن برای زوجه در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد نداشته باشد و ربع ترکه برای زوج و ثمن (یک هشتم) آن برای زوجه در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد داشته باشد و مابقی ترکه بر طبق مقررات مواد قبل مابین سایر وراث تقسیم می‌شود.

- اگر به واسطه‌ی بودن چندین نفر صاحبان فرض ، ترکه‌ی میت کفایت نصیب تمام آنها را نکند نقص بر بنت و بنتین وارد می‌شود و اگر پس از موضوع کردن نصیب صاحبان فرض زیادتی باشد و وارثی نباشد که زیاده را به عنوان قرابت ببرد، این زیاده بین صاحبان فرض بر طبق مقررات مواد فوق تقسیم می‌شود لیکن زوج و زوجه مطلقا و مادر اگر حاجب داشته باشد از زیادی چیزی نمی‌برد.

- انگشتری که میت معمولا استعمال می‌کرده و همچنین قرآن و رخت‌های شخصی و شمشیر او به پسر بزرگ او می‌رسد بدون اینکه از حصه او از این حیث چیزی کسر شود مشروط بر اینکه ترکه میت منحصر به آن اموال نباشد.

سهم‌الارث طبقات مختلف (طبقه‌ی دوم)

اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها طبقه‌ی دومی هستند که از متوفی ارث می‌برند.
هر گاه برای میت، وارث طبقه اولی نباشد، ترکه او به وارث طبقه ثانی می‌رسد.

- هر یک از وراث طبقه دوم اگر تنها باشد تمام ارث را می‌برد و اگر متعدد باشد ترکه بین آنها بر طبق مواد ذیل تقسیم می‌شود.
- اگر میت اخوه‌ ابوینی ( پدر و مادری) داشته باشد، اخوه‌ی ابی (پدری) ارث نمی‌برند، در صورت نبودن اخوه ابوینی، اخوه ابی حصه ارث آنها را می‌برند. اخوه ابوینی و اخوه ابی هیچ کدام اخوه‌ی امی (مادری) را از ارث محروم نمی‌کنند.
- اگر وراث میت چند برادر ابوینی یا چند برادر ابی یا چند خواهر ابوینی یا چند خواهر ابی باشند، ترکه بین آنها بالسویه تقسیم می‌شود.

- اگر وراث میت، چند برادر و خواهر ابوینی یا چند برادر و خواهر ابی باشند، حصه ذکور دو برابر اناث خواهد بود.
- اگر وراث چند برادر امی یا چند خواهر امی یا چند برادر و خواهر امی باشند، ترکه بین آنها بالسویه تقسیم می‌شود.

- هر گاه اخوه ابوینی و اخوه امی با هم باشند، تقسیم به طریق ذیل می‌شود:
اگر برادر یا خواهر امی یکی باشد، سدس ترکه را می‌برد و بقیه مال اخوه ابوینی یا ابی است که به طریق مذکور در فوق تقسیم می‌نمایند. اگر کلاله‌ی امی (وابستگان از طریق مادر) متعدد باشند، ثلث ترکه( یک سوم) به آنها تعلق گرفته و بین خود بالسویه تقسیم می‌کنند و بقیه مال مال اخوه‌ی ابوینی یا ابی است که مطابق مقررات مذکور در فوق تقسیم می‌نمایند.

- هرگاه ورثه، اجداد یا جدات باشد ترکه به طریق ذیل تقسیم می‌شود: اگر جد یا جده تنها باشد اعم از ابی یا امی تمام ترکه به او تعلق می‌گیرد.
اگر اجداد و جدات متعدد باشند در صورتی که ابی باشند ذکور دو برابر اناث می‌برد و اگر همه امی باشند بین آنها بالسویه تقسیم می‌گردد.
اگر جد یا جده ابی و جد یا جده امی با هم باشند، ثلث ترکه به جد یا جده امی می‌رسد و در صورت تعدد اجداد امی آن، ثلث بین آنها بالسویه تقسیم می‌شود و دو ثلث دیگر به جد یا جده ابی می‌رسد و در صورت تعدد، حصه ذکور از آن دو ثلب دو برابر حصه اناث خواهد بود.

- هر گاه میت اجداد و کلاله با هم داشته باشد، دو ثلث ترکه به وراثی می‌رسد که از طرف پدر قرابت دارند و در تقسیم آن حصه ذکور دو برابر اناث خواهد بود و یک ثلث به وراثی می‌رسد که از طرف مادر قرابت دارند و بین خود بالسویه تقسیم می‌نمایند، لیکن اگر خویش مادری فقط یک برادر یا یک خواهر امی باشد فقط سدس ترکه به او تعلق خواهد گرفت.

- در تمام صور مذکوره در مواد فوق اگر برای میت نه برادر باشد و نه خواهر، اولاد اخوه قائم مقام آنها شده و با اجداد ارث می برند، در این صورت تقسیم ارث نسبت به اولاد اخوه بر حسب نسل به عمل می‌آید؛ یعنی هر نسل حصه کسی را می‌برد که به واسطه او به میت می‌رسد، بنابراین اولاد اخوه ابوینی یا ابی حصه اخوه ابوینی یا ابی تنها و اولاد کلاله امی حصه کلاله امی را می‌برند.
در تقسیم بین افراد یک نسل اگر اولاد اخوه ابوینی یا تنها باشند ذکور دو برابر اناث می‌برد و اگر از کلاله امی باشند بالسویه تقسیم می‌کنند.

- در صورت اجتماع، کلاله‌ی ابوینی و ابی و امی، کلاله ابی ارث نمی‌برد.
- در تمام مواد مذکور در این مبحث، هر یک از زوجین که باشد فرض خود را از اصل ترکه می‌برد و این فرض عبارت است از نصف اصل ترکه برای زوج و ربع آن برای زوجه.

سهم‌الارث طبقات مختلف ارث (طبقه‌ی سوم)

اعمام و عمات، اخوال (دایی) و خالات از طبقات سوم ارث هستند و در صورت نبودن وراث طبقه‌ی اول و دوم، این افراد ارث می‌برند.
هر گاه برای میت، وراث طبقه‌ی دوم نباشد، ترکه‌ی او به وراث طبقه‌ی سوم می‌رسد.

- هر یک از وراث طبقه‌ی سوم اگر تنها باشد، تمام ارث را می‌برد و اگر متعدد باشند، ترکه بین آنها بر طبق مواد ذیل تقسیم می‌شود.
- اگر میت، اعمام یا اخوال ابوینی داشته باشد، اعمام یا اخوال ابی ارث نمی‌برند، در صورت نبودن اعمام یا اخوال ابوینی اعمام یا اخوال ابی حصه آنها را می‌برند.
- هر گاه وراث متوفی چند نفر عمو یا چند نفر عمه باشند، ترکه بین آنها بالسویه تقسیم می‌شود، در صورتی که همه آنها ابوینی یا همه ابی یا همه امی باشند.
- هر گاه عمو و عمه با هم باشند در صورتی که همه امی باشند، ترکه را بالسویه تقسیم می‌نمایند و در صورتی که همه ابوینی یا ابی باشند حصه ذکور دو برابر اناث خواهد بود.

- در صورتی که اعمام امی و اعمام ابوینی یا ابی با هم باشند عم یا عمه امی اگر تنها باشد ، سدس ترکه به او تعلق می‌گیرد و اگر معتدد باشند، ثلث ترکه و این ثلث را ما بین خود بالسویه تقسیم می‌کنند و باقی ترکه به اعمام ابوینی یا ابی می‌رسد که در تقسیم، ذکور دو برابر اناث می‌برد.

- هر گاه وراث متوفی چند نفر دایی یا چند نفر خاله یا چند نفر دایی و چند نفر خاله باهم باشند، ترکه بین آنها بالسویه تقسیم می‌شود، خواه همه ابوینی خواه همه ابی و خواه همه امی باشند.
- اگر وراث میت دایی و خاله ابی یا ابوینی با دایی و خاله امی باشند، طرف امی اگر یکی باشد سدس ترکه را می‌برد و اگر متعدد باشند ثلث آن را می‌برند و بین خود بالسویه تقسیم می‌کنند و مابقی مال دایی و خاله‌های ابوینی یا ابی است که آنها هم بین خود بالسویه تقسیم می‌نمایند.
- اگر برای میت یک یا چند نفر اعمام یا یک یا چند نفر اخوال باشد، ثلث ترکه به اخوال و دو ثلث آن به اعمام تعلق می‌گیرد.
تقسیم ثلث بین اخوال بالسویه به عمل می‌آید لیکن اگر بین اخوال یک نفر امی باشد سدس حصه اخوال به او می‌رسد و اگر چند نفر امی باشند ثلث آن حصه به آنها داده می‌شود و در صورت اخیر تقسیم بین آنها بالسویه به عمل می‌آید.

- با وجود اعمام یا اخوال، اولاد آنها ارث نمی‌برند مگر درصورت انحصار وراث به یک پسر عموی ابوینی با یک عموی ابی تنها، که فقط در این صورت پسر عمو، عمو را از ارث محروم می‌کند.
- هر گاه برای میت نه اعمام باشد و نه اخوال، اولاد آنها به جای آنها ارث می‌برند و نصیب هر نسل نصیب کسی خواهد بود که به واسطه او به میت متصل می‌شود.
- در تمام موارد مزبور در این مبحث، هر یک از زوجین که باشد فرض خود را از اصل ترکه می‌برد و این فرض عبارتست از نصف اصل ترکه برای زوج و ربع آن برای زوجه.

- در تمام موارد مذکوره در این مبحث و دو مبحث قبل، اگر وارث خنثی بوده و از جمله وراثی باشد که ذکور آنها دو برابر اناث می‌برند، سهم‌الارث او به طریق ذیل معین می‌شود:
اگر علائم رجولیت غالب باشد سهم‌الارث یک پسر از طبقه خود و اگر علائم اناثیت غلبه داشته باشد، سهم‌الارث یک دختر از طبقه خود را می‌برد و اگر هیچ یک از علائم غالب نباشد، نصف مجموع سهم‌الارث یک پسر و یک دختر از طبقه خود را خواهد برد.